Türkiye'nin de yeni tip Koronavirüs (Covid-19) salgınında aşı alacağı Çinli ilaç şirketi Sinovac'ın geçmişte Çin'in ilaç düzenleme kurumuna aşı onaylarını hızlandırmak için rüşvet verdiği ortaya çıktı. Geçmişte aşılarının onay sürecinde rüşvete başvuran şirketle ilgili olarak "Koronavirüs aşısının güvenilirliğine gölge düşürdü" değerlendirmesi yapıldı.
Washington Post'un haberine göre, Çinli ilaç şirketi Sinovac, geliştirdiği aşıların piyasaya hızla sürülmesiyle biliniyor. Sinovac'ın 2003 yılında SARS aşısı için ilk klinik testlere başladığı ve 2009'da da kuş gribi aşısını tüketicilere ilk ulaştıran ilk şirket olduğu belirtildi. Öte yandan, Sinovac CEO'su Yin Weidong'un geçmiş aşılarla ilgili ülkenin ilaç düzenleme kurumuna rüşvet verdiği mahkeme kayıtlarıyla ortaya çıktı.
Sinovac, Çin’in iki Koronavirüs aşısı geliştiren iki öncü şirketinden biri konumunda. Sinovac'ın geliştirdiği aşı için Türkiye, Brezilya, Endonezya gibi pek çok ülkelerle anlaşmalar sağlanıyor. Ancak aşıya dair Moderna ve Pfizer gibi aşı geliştiricilerinin yaptığı gibi bir etkililik verisi henüz yayımlanmadı. Bu nedenle Sinovac'ın insanları Koronavirüs'ten ne kadar koruyabileceğine dair yeterli bir veri bulunmuyor.
Rüşvet davası
Çin'in aşı konusunda bilinen şirketlerinden biri olan Sinovac'ın geçmiş aşılarıyla ilgili olarak yetkili kuruma rüşvet verdiği ise şirket tarafından kabul edildi. Sinovac CEO'su Yin Weidong'un aşıların onay sürecini hızlandırmak için düzenleyici yetkililere para verdiği, bir ifadesinde "Yetkilinin teklif ettiği parayı geri çeviremediğini" söylediği tespit edildi.
Şu ana kadar Sinovac tarafından üretilen aşıların güvenilirliğiyle ilgili bir skandal yaşanmadığı ancak onay sürecindeki rüşvetin süreci güvensizleştirdiği düşünülüyor. New York Üniversitesi Langone Tıp Merkezi'nden tıp etiği direktörü Arthur Caplan, "Şirketin bir rüşvet geçmişinin olması, aşısı hakkındaki paylaşılmayan, hakem incelemesinden geçmemiş verilere, şüphe gölgesi düşürüyor. Bir salgında, ahlaki sorumluluk açısından sorunlu olan bir şirketin iddialarına büyük bir ihtiyatla yaklaşılmalı" yorumunda bulundu. Caplan, Koronavirüs ölümlerini durdurma çabası içinde pek çok ülkenin şüpheli geçmişe rağmen aşıya yönelebileceğini de ekledi.
Ne oldu?
The Washington Post tarafından kamuya açık kayıtların ve tanıklıklıkların incelenmesi, Sinovac’ın Çin aşı endüstrisinin ön saflarına yükselişinin düzenleme kurulundaki yetkililere yapılan komisyonların yardımıyla gerçekleştiğini gösterdi. Buna göre, 2016 yılında, Sinovac’ın kurucusu ve icra kurulu başkanı Yin Weidong, aşı incelemelerini denetleyen düzenleyici bir yetkili olan Yin Hongzhang ve eşine 83 bin dolardan fazla rüşvet verdiğini itiraf etti. Yin Hongzhang ise rüşvet karşılığında Sinovac’ın aşı sertifikalarını hızlandırdığını itiraf etti.
Düzenleyici yetkili Yin Hongzhang, Sinovac ve diğer yedi şirketten rüşvet aldığı için 2017'de on yıl hapis cezasına çarptırıldı. Yin Weidong ise Sinovac tarafınan suçlanmadı ve şirketin Koronavirüs aşı girişimini denetlemeye devam ediyor.
Sinovac hakkında bu davanın dışında rüşvet gündemleri de çıktı. Çin'de en az 20 hükûmet yetkilisi ve hastane yöneticisi 2008 ve 2016 yılları arasında Sinovac çalışanlarından rüşvet aldığını itiraf etti. Şirket, 2017 yılında rüşvet skandallarıyla ilgili bir iç soruşturma başlattığını duyursa da hâlâ sonucunu açıklamadı.
RSS