Türkiye’de barınma temel hak değil lüks oldu

Tüm insanlık açısından temel bir hak olarak kabul edilen; "yeterli ve sağlıklı" barınma hakkının karşılanması düşüncesinden hareketle 1985 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından her yıl Ekim ayının ilk Pazartesi günü Dünya Konut Günü (World Habitat Day) olarak ilan edildi.

Türkiye'de de resmi olarak tanınan günün amacı hükümetlere, yerel yönetimlere ve genel olarak kamuoyuna insan yerleşimlerini daha iyi bir hale getirmenin ne kadar acil bir sorun olduğunu hatırlatmak.

Üniversite öğrencilerinin yüksek kiralar ve yurt pahalılığı nedeniyle 20 Eylül'de "Barınamıyoruz" diyerek başlattığı eylemler ise Türkiye'de yaşanılan barınma sorununu gözler önüne serdi.

Konut ve kira fiyatları artışında Türkiye ilk sırada

Avrupa İstatistik Ofisi'nin (Eurostat) verilerine göre son bir yılda konut ve kira fiyatlarının en fazla arttığı ülke Türkiye.

Avrupa Birliği genelinde ise 2021'in birinci döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre ortalama artış yüzde 6,1, Türkiye'de ise yüzde 32.

Eurostat'ın verilerine göre 2020 ile 2021 arasında AB genelinde ise yüzde sadece yüzde 1,2'lik bir artış gözlemlenirken Türkiye genelinde kiralar yüzde 9,4 oranında arttı.

3 büyükşehirde kiralar uçtu

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomi ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi'nin (BETAM) yaptığı araştırmaya göre ise, 2021 yılının Ağustos ayında Türkiye'nin üç büyük şehrinde de kiralık konut metrekare fiyatlarında büyük artış yaşandı. Yıllık kira artış oranı İstanbul'da yüzde 50,7, Ankara'da yüzde 31,8 ve İzmir'de ise yüzde 30,9 oldu.

Ev sahipliği geriliyor, kiracılık yükseliyor

Türkiye İstatistik Kurumu'nun 2020 Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması'nın sonuçlarına göre ev sahipliği oranı gerilerken, kiracı oranı yükseldi.

Oturulan konuta sahip olanlar geçen yıla göre 1,0 puan azalarak 2020 yılında yüzde 57,8 hesaplandı.

Kirada oturanların oranı 0,6 puan artışla yüzde 26,2'ye yükseldi. Lojmanda oturanların oranı 0,1 puan gerileyerek yüzde 1,2 olurken, kendi konutunda oturmayıp kira ödemeyenlerin oranı ise 0,4 puan artışla yüzde 14,7 oldu.

2014 yılında yüzde 61,1 olan ev sahipliği oranı, 2019'da yüzde 58,8'e, 2020 yılında yüzde 57,8'e geriledi.

2014 yılında yüzde 22,1 olan kiracı oranı da 2019'da yüzde 25,6'ya, 2020'de yüzde 26,2'ye yükseldi.

81 milyon 873 binlik kurumsal olmayan nüfus içinde kiracıların sayısı 21 milyon 451 bine yükseldi. Bu sayı 2019'da 20 milyon 661 bin, 2014 yılında 16 milyon 728 bindi.

En çok karşılaşılan konut problemi: Isınma

TÜİK verilerine göre nüfusun 36,7'si konutunda izolasyondan dolayı ısınma sorunu yaşıyor.

Yüzde 34,7'si sızdıran çatı, nemli duvarlar, çürümüş pencere çerçeveleri vb. problemleri yaşarken yüzde 22,6'sı trafik veya endüstrinin neden olduğu hava kirliliği, çevre kirliliği veya diğer çevresel sorunlarla karşılaştı.

Hanehalkı bütçelerinden en fazla pay barınamaya

Türkiye genelinde hanehalklarının tüketim amaçlı yaptığı harcamalar içinde en yüksek payı yüzde 24,1 ile konut ve kira harcamaları alıyor.

2020'de bir önceki yıla göre konut alımı ve konut masrafları dışında borç veya taksit ödemesi olanların oranı 12,8 puan azalarak yüzde 58,3 oldu. Nüfusun yüzde 7'sine bu ödemeler yük getirmezken yüzde 18,8'ine çok yük getirdi.

Hanelerin yüzde 59,3'ü evden uzakta bir haftalık tatil masraflarını, yüzde 37,3'ü iki günde bir et, tavuk ya da balık içeren yemek masrafını, yüzde 32,2'si beklenmedik harcamaları, yüzde 20,3'ü evin ısınma ihtiyacını, yüzde 58,0'ı eskimiş mobilyaların yenilenmesini ekonomik olarak karşılayamadığını beyan etti.

Bir yılda ruhsat verilen bina sayısı yüzde 88,4 arttı

TÜİK'in açıkladığı 2021 Ocak-Haziran Yapı İzin İstatistikleri göre yapı ruhsatı verilen yapıların yüzölçümü yüzde 45,3 arttı. Belediyeler tarafından verilen yapı ruhsatlarının 2021 yılının ilk altı ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre bina sayısı yüzde 88,4, yüzölçümü yüzde 45,3, değeri yüzde 93,7, daire sayısı yüzde 49,8 arttı.

Yapı ruhsatı verilen toplam yüzölçümün yüzde 58,9'u konut alanı olarak gerçekleşti. Yapı ruhsatı verilen yapıların 2021 yılının ilk altı ayında toplam yüzölçümü 65,4 milyon metrekare iken; bunun 38,5 milyon metrekaresi konut, 14,4 milyon metrekaresi konut dışı ve 12,5 milyon metrekaresi ise ortak kullanım alanı.

Bu yılın teması karbonsuz bir dünya

Sera gazı emisyonlarının büyük bir kısmını oluşturan ulaşım, binalar, enerji ve atık yönetimi ile küresel karbondioksit emisyonlarının yaklaşık yüzde 70'inden şehirlerin sorumlu olduğuna dikkat çeken BM, bu yılki Dünya Konut Günü'nün temasını, karbonsuz bir dünya olarak belirledi.