COP26 sona yaklaşıyor: Çin ve ABD'den iklim anlaşması

İskoçya’nın Glasgow kentinde gerçekleşen Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 26’ncı Taraflar Konferansı (COP26) yarın sona eriyor.

Konferans sırasında verilen taahhütler ve yapılan anlaşmalar iklim uzmanlarına, aktivistlere ve kuruluşlara göre hala yetersiz.

Hükümetlerin COP26’dan önce ve zirve sırasında verdiği sözleri inceleyen İklim Faaliyet Takibi’nin (CAT) analizine göre, taahhütlere karşın, dünyanın küresel sıcaklık artışını kısıtlama hedefine yaklaşılamadı. Analizde, dünyanın küresel sıcaklıklarda hedeflenen 1,5 derecelik artışın çok ötesinde, 2,4 derecelik artışa doğru gitti hesaplandı.

Zirveden önce, dünya 1,5 derece sınırında kalacaksa, tüm yeni fosil yakıt geliştirmelerinin bu yıldan itibaren durdurulması gerektiğini söyleyen Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) ise zirve sırasındaki taahhütler sonrası incelemesinde dünyanın küresel sıcaklıklarda 1.8 derecelik bir artışa devam edeceğini hesapladı.

12 gündür devam eden iklim zirvesinde son yaşanan gelişmeler şöyle…

Çin-ABD anlaşması

ABD ve Çin, önümüzdeki 10 yılda iklim konusundaki iş birliğini artırmak için bir anlaşmaya vardı. İki taraf da Paris Anlaşması'nda belirlenen, küresel ısınmayı 1,5 dereceyle sınırlandırma hedefine ulaşmak için birlikte çalışma konusunda kararlı olduklarını duyurdu.

İki ülke, en fazla karbon salımı yapan ülkeler sıralamasında ilk iki sırada bulunuyor.

Çin ve ABD, bu hedefe ulaşmak için yapılması gerekenlerle mevcut politikalar arasında "ciddi bir uçurum" olduğunu da vurguladı.

Öte yandan Çin bu hafta 100'den fazla ülkenin imzaladığı, sera etkisi yaratan gazlardan metanın kısıtlanmasına dair anlaşmayı imzalamadı. Çin bunun yerine metan sorununu çözmek için ulusal bir plan geliştireceklerini açıkladı.

Morgan: Yeterli değil

Greenpeace yöneticisi Jennifer Morgan, ABD ve Çin'in açıklamasını mutlulukla karşıladıklarını söyledi. Morgan, iklim hedeflerine ulaşılması için iki ülkenin de daha fazla adım atmasının şart olduğunu vurguladı:

"Yine de bu açıklama, iklim krizinden en çok etkilenen ülkelerin talepleri arasında yer alan, mevcut politikalar küresel ısınmayı 1,5 dereceyle sınırlandırma hedefiyle uyumlu hale gelene kadar her ülkenin her yıl hedeflerini büyütmesi talebini yerine getiren bir özelliğe sahip değil.”

Sağlık sistemi sözü

42 ülke iklime dayanıklı ve düşük karbonlu sağlık sistemleri geliştirmeyi taahhüt etti. Taahhüt, COP26 ev sahipliğini yapan İngiltere, Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Zararsız Sağlık Hizmeti (HCWH) ve UNFCCC İklim Şampiyonları tarafından desteklenen COP26 Sağlık Programı’nın bir parçası olarak yapıldı.

Söz konusu program aralarında Bangladeş, Butan, Pakistan ve Sri Lanka’nın da bulunduğu 47 ülkeyi kapsarken ülkelerden 42’si sağlık sistemlerini daha sürdürülebilir ve düşük karbonlu hale getirmek için dönüştürme sözü verdi. Ülkelerden 12’si ise 2050’de veya öncesinde net sıfır karbon emisyonuna ulaşacaklarını söyledi.

“İklim değişikliği sağlık sorunudur”

WHO Genel Sekreteri Tedros Adhanom Ghebreyesus, “Sağlığın geleceği, salgın hastalıkların, pandemilerin ve diğer acil durumların etkilerine ve aynı zamanda aşırı hava olayları ve hava kirliliği ile ilgili çeşitli hastalıkların artan yükü dahil olmak üzere iklim değişikliğinin etkilerine dayanıklı sistemler üzerine inşa edilmelidir” dedi.

COP26 Sağlık Programı’na katılan kurumların ve ülkelerin mesajı ise “İklim değişikliği büyük bir sağlık sorunudur ve şimdi harekete geçmemiz gerekiyor” oldu.

Afrika ülkelerinden talep

Afrika ülkeleri, gelişmekte olan ülkelerin iklim krizine uyum sağlamasına yardımcı olmak için 2025’ten itibaren her yıl 700 milyar dolar kanalize edecek bir mega finansman anlaşması üzerinde tartışma başlatılmasını talep etti.

İklim değişikliği konusunda Afrika Müzakereciler Grubu başkanı Tanguy Gahouma-Bekale, küresel ısınmayı 1,5 derecede tutmak için gereken hızlandırılmış karbonsuzlaştırma aşaması için artan finansmana ihtiyaç olduğunu söyledi.

Gahouma-Bekale, bu fonların, ülkelerin gayri safi yurtiçi hasılasında giderek daha büyük bir payını tüketen şiddetli sıcaklık, artan kuraklıklar ve daha yoğun fırtınalar ve sel gibi etkilerle başa çıkmak için de gerekli olacağını ifade etti.

Müzakere sonuç taslağı

COP26 başkanlığı, müzakere sonucunun taslağını yayımladı. Başkan Alok Sharma tarafından yayımlanan metin, tüm ülkeleri 2022’de kısa vadeli taahhütlerini artırmaya çağırdı.

Bu kapsamda, ülkelerden önümüzdeki kasım ayından sonra iklim hırsını artırmaya odaklanan yıllık üst düzey yuvarlak masa bakanlar toplantısına katılmayı kabul etmeleri istendi.

Taslak rapor ülkelerin, bir BM anlaşmasında fosil yakıtların iklim krizindeki merkezi rolünün potansiyel bir ilk kabulü olarak kömür ve fosil yakıtlara yönelik sübvansiyonların aşamalı olarak kaldırılmasını hızlandırmayı kabul etmelerini önerdi.

Ek olarak tüm gelişmiş ülkeleri dünya çapında iklim krizinden en kötü etkilenenlere yardım etmek için iklim finansmanı taahhütlerini en az iki katına çıkarmaya çağırdı.

Taslak, kesintilerin hızı konusunda da Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) küresel ısınmayı 2100 yılına kadar 1,5 derece ile sınırlandırmanın, bu “kritik on yılda” tüm ülkeler tarafından yüzde 45’lik bir kesinti elde etmek için “anlamlı ve etkili eylem” gerektireceği tavsiyesini kabul ediyor. Öte yandan mevcut taahhütlere dayanan emisyonların bunun yerine 2030 yılına kadar yüzde 13,7 artış yolunda olduğunu “ciddi endişeyle” belirtiyor.

"İhtiyacın çok altında"

Metin, Paris Anlaşması'nı netleştirecek ve konferansın sonucunu gösterecek olması açısından oldukça önemli. Ancak gözlemciler, taslağın ihtiyaç duyulanın çok altında kaldığını söyledi. Greenpeace International’ın genel müdürü Jennifer Morgan, bunun “yüzlerce gerçek rakamlar da dahil olmak üzere finans ve adaptasyon konusunda daha güçlü adımlara ihtiyaç olduğunu” söyledi.

Morgan, “Bu yeterince iyi değil ve müzakereciler o an için uygun bir anlaşmayı kabul edene kadar bu şehirden ayrılmayı düşünmemeli bile. Eğer bulabildikleri en iyi şey buysa bugünün çocuklarının onlara öfkelenmesine şaşmamalı” ifadelerini kullandı.

Bugüne kadar neler oldu?

Zirvede hala 197 ülkenin tümünün kabul edebileceği bir anlaşma müzakere ediliyor. Ancak geçen hafta da bir dizi uzlaşma duyurusu yapıldı:

100’den fazla ülkenin lideri 2030 itibariyle ormansızlaşmayı durdurma ve geri çevirme sözü verdi. Buna Amazon yağmur ormanlarının ev sahibi Brezilya da dahil.

AB ve ABD, sera gaszı metan salımını 2030 itibariyle azatltmak için küresel bir ortaklık duyurusu yaptı. Atmosferdeki metan gazını azaltmak, küresel ısınmayı çabuk bir şekilde azaltmak için en iyi yöntemlerden biri olarak görülüyor.

40’tan fazla ülke kömürden uzaklaşma taahhüdünde bulundu. Ancak dünyanın en büyük kullanıcılarından Çin ve ABD bu taahhüde katılmadı.

Kalkınmakta olan ülkelerin iklim değişikliğine adapte olabilmesi ve getireceği kayıplarla başa çıkabilmesi için yeni finans kaynakları açıklandı. Ancak çok sayıda kişi bunların yeterli olmadığını söyledi.